Ruiterhouding of paardenhouding?

Door Janneke Jansen, Oktober 2018

Wil jij bij het rijden vooral dat je paard lekker loopt? ‘Op een goed lopend paard kun je beter zitten.’ Dat is voor veel mensen een feit. Voor mij als instructeur is het echter geen uitgangspunt. “Hoezo?” Zul je je misschien afvragen; is een van de doelen niet dat het paard beter gaat lopen tijdens een les? Natuurlijk is dat het uiteindelijke doel! Maar… een goed lopend paard is geen voorwaarde om goed te leren zitten. In deze blog leg ik uit wat ik daarmee bedoel.

Hoe lopen de communicatielijnen?

Stel, je bent aan het rijden in de bak en je krijgt les van je instructeur. Besef je dan goed dat je instructeur geen directe invloed heeft op je paard? Als instructeur coach ik de ruiter, niet het paard.

Jij begrijpt wat de instructeur vertelt en kan dit omzetten naar duidelijke communicatie voor je paard. Dat doe je door middel van je hulpen. Je instructeur kan niet rechtstreeks hulpen geven aan het paard; die taak ligt bij jou.

Dit maakt het proces tijdens het lesgeven best ingewikkeld. Je instructeur heeft wel een directe communicatieverbinding met jou, maar de verbinding met het paard is indirect: jij moet hierbij als tolk fungeren.

Hierdoor gebeurt het al snel dat je te laat bent met je communicatie naar je paard.  Je hebt tijd nodig om te reageren op wat je instructeur vertelt, en moet dat vervolgens omzetten naar de juiste lichaamstaal voor je paard. Dat duurt even.

Dit is dan ook de reden waarom het zo moeilijk is om ruitergevoel aan te leren. Het aanvoelen van de juiste timing en dosering van je hulpen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Dit kun je echt wel leren, maar door de tijd die de communicatie van je instructeur naar jou, en vervolgens naar je paard, kost, is dit erg moeilijk.

Communiceren met je lichaam

Daarbij komt ook nog dat je niet met het paard kan ‘praten’. Vrijwel alle hulpen zijn gebaseerd op lichaamstaal en operante conditionering (denk maar aan Pavlov en zijn hond).

Wat je tegen je paard kunt ‘zeggen’ is daardoor best beperkt. Het berust vrijwel volledig op wat je voor bewegingen kunt maken met je lijf en ledematen. En laat het nu juist zo moeilijk zijn om dat in de kleinste details te kunnen controleren.

Lichaamstaal is sterk afhankelijk van de mate waarin je controle hebt over je lichaam. Alle extra bewegingen die je maakt als je bijvoorbeeld been geeft, kan je paard anders interpreteren dan de hulp die je eigenlijk bedoelde. Zo komt er nog een extra schakel bij in de communicatie: je paard moet filteren wat jij met je lijf bedoelt.

Hoe beter je paard is opgeleid, hoe specifieker je moet zijn in je hulpen. Een halve centimeter afwijken kan al iets totaal anders betekenen voor je paard. Je paard doet zijn best er iets van te maken, maar wanneer de hulpen voor hem niet duidelijk zijn. Blijft het toch maar een beetje gokken.

Een goede zit is dus erg belangrijk voor een duidelijke communicatieverbinding met je paard. Hoe beter de ruiter kan zitten, hoe minder ruis er op de verbinding zit en hoe duidelijker de hulpen zijn voor het paard.

Een onafhankelijke zit in je dagelijkse leven

Jij hebt waarschijnlijk wel een idee bij de term ‘onafhankelijke zit’. Je wilt je lijf zo puur mogelijk in kunnen zetten, zodat je hulpen kunt geven, zonder dat dit onbedoeld effect heeft op een ander deel van je lichaam.

Dat lijkt eenvoudig genoeg, maar is in de praktijk enorm moeilijk om uit te voeren. Dit komt omdat een heel groot deel van onze houding en beweging geautomatiseerd is. In het dagelijkse leven is dit erg functioneel; je wilt niet na hoeven denken over elke kleine beweging en gewichtsverplaatsing die je maakt. Je instinct en propriocepsis helpen je om niet om te vallen wanneer je dingen doet. Hierdoor heb je tijd om over andere dingen na te denken, zoals bijvoorbeeld het oplossen van een probleem.

Doordat alles voor een groot deel automatisch gaat, ben je je niet altijd bewust van alle delen van je lijf. Dit is in de meeste gevallen dus functioneel, maar heeft wel als gevolg dat je ongemerkt bepaalde gewoontes gaat ontwikkelen.

Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan één kan van je lijf meer belasten dan de andere kant. Hierdoor wordt een been sterker. Of een verschil in lenigheid wat ontstaat. In je dagelijkse leven is dit waarschijnlijk niet zo’n probleem, maar op je paard is dit niet gunstig.

Je paard wil je zo symmetrisch mogelijk belasten. Dat is niet alleen beter voor zijn gezondheid, maar verhoogt ook de prestaties. Wanneer je zelf echter scheef bent, is het moeilijk om je paard recht te richten.

Wat je zelf niet doorhebt…

Kun je ook niet veranderen. Die bewegingsgewoontes waar we het net over hadden, is iets wat automatisch gebeurt. Je bent je er niet bewust van.

Als je niet weet dat iets gebeurt, kun je er ook niets aan veranderen. En op dat punt komt je instructeur weer kijken.

Je instructeur voelt niet wat jij voelt, ziet niet wat jij ziet. Daardoor is je instructeur in staat die blinde vlek voor je inzichtelijk te maken. Door aanwijzingen en aandachtspunten te geven kan je instructeur je helpen om houding- en bewegingsgewoonten te doorbreken.

Een nieuw bewustzijn

Wanneer je je bewuster bent van je lijf, kun je preciezer en specifieker zijn met je hulpen. Je voelt het wanneer je een onbedoelde bijbeweging maakt. Omdat je deze beweging opmerkt, kun je proberen om je rijden hierop aan te passen. Er is waarschijnlijk wel een manier om je bedoelde hulp te geven zonder onbedoelde bijbeweging.

Dit vergt vaak wat experimenten en zeker een heleboel keer oefenen. Dat experimenteren voelt vaak erg onprettig en onzeker. Je kan het idee hebben dat je het daardoor niet goed doet. Het is dan fijn om iemand bij je in de bak te hebben staan om je te ondersteunen in je leerproces.

Wanneer je een goede nieuwe manier hebt gevonden is het een kwestie van herhalen. Dit moet heel vaak gebeuren om de nieuwe manier als gewoonte in te trainen. Want zolang het geen automatisme is, zul je steeds over de hulp na moeten denken. Dit gaat ten koste van andere dingen, zoals je timing.

Pas wanneer het een automatisme wordt, kun je gaan werken aan andere elementen, zoals dosering en timing. Hierdoor kan het zijn dat je paard dus even niet lekker loopt of niet goed reageert op je hulp. Het is dan verleidelijk om af te haken en te beslissen dat de nieuwe manier niet werkt.

Hoe je jezelf in zo’n situatie toch kan blijven motiveren bespreek ik in een andere blog.

Wat is jouw doel als ruiter?

Dus nu weer terug naar de situatie in de bak: Daar kies ik er in de meeste gevallen voor om allereerst de ruiter te coachen. Met hem/haar heb ik een directe communicatieverbinding èn (als ik succesvol ben) verbeter ik tegelijkertijd de communicatie tussen ruiter en paard.

Je paard laten we dan even voor wat het is (mits hij braaf is). We werken eerst aan jouw houding en beweging. Want ik weet dat we hier veel meer winst uit kunnen halen wanneer we een aantal nieuwe bewegingsgewoontes hebben in getraind.

Het doel van mij als instructeur is dus om eerst de ruis tussen jou en je paard te verminderen, zodat jullie communicatielijn beter wordt. Dat doe ik door het middel wat je daarvoor inzet, je lichaamshouding, te optimaliseren.

Dat proces kost je veel aandacht en bewustzijn. Dingen die je op dat moment dus niet in kan zetten om je paard te voelen lopen. Je bent namelijk veel te druk met je eigen lijf.

Omdat het proces ook vaak om veel herhaling vraagt, kan het een tijdje duren voordat je weer kan focussen op je paard en hem rijtechnisch fijn kunt laten lopen.

Natúúrlijk is het veel gemakkelijker zitten op een paard wat lekker loopt, maar het paard gaat veel lekkerder lopen als de ruiter in balans zit en geen ruis in de communicatie veroorzaakt. Daarvoor hoeft de ruiter niet extra zijn best te doen met meer oefeningen en hulpen.

Mijn allereerste doel voor ruiters is een basishouding waarbij je in staat bent om de bewegingen van het paard te volgen en op te vangen, zonder dat je daarbij onbedoeld prikkels en hulpen geeft aan je paard.

Tot slot…

Wat denk jij hiervan? Ben je in staat om je paard los te laten en puur op jezelf te focussen? In wat voor situaties heb je het omgekeerde meegemaakt? Laat een reactie achter op facebook.